انواع مختلف وکیل
به طور کلی انواع مختلف وکیل وجود دارد که هر کدام در حوزه‌ای خاص مشغول هستند؛ اما سوالی که مطرح است این است وکیل کیست؟ وظایف وکیل و …
وکیل کسی است که از طرف شخص دیگری، اعم از حقوقی یا حقیقی به موجب عقد وکالت برای انجام کاری مأمور می‌شود. وکالت یک عقد جایز است که در چهارچوب مقررات قانونی مدنی منعقد می‌شود و طرفین آن وکیل و موکل نامیده می‌شوند.
نایب السلطنه را در دوره صفویه وکیل می‌گفتند، عنوان وکیل الرعایا هم از همین‌جا برخاسته است. می‌توان به منظور اطمینان شخص در برخی موارد و پرونده‌های حساس، برای وکیل انتخابی حد و مرز مشخص کرد که در چه زمینه‌ای اجازه وکالت دارد و در چه زمینه‌ای خود شخص باید برای کار حضور داشته باشد.
در ایران و عموم کشورهای تصدی شغل وکالت دادگستری علاوه بر لزوم دارا بودن تحصیلات مربوط دانشگاهی، مستلزم اخذ مجوزهای لازم و گذراندن دوره‌های کارآموزی در کانون‌های وکلا است. وکالت یک نوع عقد از عقود است که بین موکل و وکیل ، بسته می‌شود و وکیل به جای موکل، کار مورد را انجام می‌دهد. مثلاً علی به صادق وکالت می‌دهد به اینکه زمینی برای او بخرد، علی موکل است و صادق وکیل. صادق به نیابت از علی کار را انجام می‌دهد؛ و موکل محدوده‌ای را که برای صادق مشخص کرده، وکیل حق تجاوز و تعدی از آن را ندارد.
به طور کلی در این مقاله توضیحات جامعه‌ای در رابطه با انواع وکیل خواهیم داد که می‌تواند کمک شایانی در انتخاب وکیل در انواع پرونده‌های حقوقی، کیفری، ملکی و … کند.
انواع وکیل و وظایف آن‌ها
همانطور که در ابتدا ذکر کردیم انواع مختلف وکیل و وکلا برای پرونده‌های مختلف وجود دارد. افراد نیز باید حتماً از وکیل مرتبط با موضوع پرونده خود کمک بگیرند زیرا در غیر این صورت وکیل انتخابی به راحتی نمی‌تواند مشکل پرونده را حل نماید. در ادامه توضیحاتی در رابطه با انواع وکیل و کارهای آنان خواهیم داد.
وکیل رسمی دادگستری
افراد هنگام مواجه با چالش‌ها و مشکلات حقوقی باید به نکته مهمی توجه کنند که آن انتخاب وکیل مناسب برای پرونده خویش است. در این مواقع افراد باید پرونده خود را به دست کسی بسپارند (( دارای تحصیلات حقوق باشد، در آزمون وکالت شرکت کرده باشد و موفق به کسب پروانه وکالت شده باشد.)) به کسی که دارای چنین شرایطی باشد(( وکیل رسمی دادگستری می‌گویند.))
بنابراین وکیل کسی است با داشتن پرانه وکالت و با عضویت در یکی از کانون‌های وکالت دادگستری از طرف اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی، دولتی یا غیردولتی، دفاع از حقوق موکل و پاسخ به ادعاها و دلایل آن‌ها را در دادسراها، دادگاه‌ها، ادارات ثبت املاک قبول می‌کند و کار وکالت انجام می‌دهد.
در واقع بسیار زیاد دیده شده که افرادی خودشان را در جایگاه یک وکیل قرار می‌دهند و یا حتی در یک دفتر بسیار شیک کار می‌کنند و موکلین هم متأسفانه علارغم تحقیق مناسب درمورد تحصیلات، تجربه و داشتن پروانه وکالت، از طرف شخص وکیل و صرفاً با در نظر گرفتن تحصیلات حقوق اقدام به عقد قرارداد می‌کنند. اما باید بدانند کسی که صرفاً دارای تحصیلات حقوق است به هیچ عنوان وکیل نامیده نمی‌شود.
وکیل مدنی
در انواع مختلف وکیل، وکیلی تحت عنوان وکیل مدنی نیز وجود دارد. پرونده مدنی زمانی به وجود می‌آید که بین حقوق و تعهدات شخصی افراد و گروه‌ها اختلافاتی باشد و هیچ یک از طرفین با یکدیگر به توافق نرسند. غالباً این نوع پرونده‌ها در برابر اشخاص، شرکت‌های تجاری، سازمان‌ها و حتی دولت هستند.
حتی اگر خسارت وارد شده عمدی یا غیر عمدی باشد، فرد این حق را دارد که ادعای خسارت کند. اما در صورت عمدی بودن خسارت می‌تواند در دادگاه و یا به‌صورت توافقی در بیرون از دادگاه، بابت خسارت مبلغ بیشتری بگیرد.
در دعاوی مدنی هر یک از طرفین دعوا اجازه دارند حداکثر تا دو وکیل به دادگاه معرفی کنند. وکلای مدنی طرفین باید دارای شرایطی باشند که به موجب قانون راجع به وکالت در دادگاه‌ها برای آنان مقرر شده است.
وکیل مع الواسطه
در بسیاری از موارد پیش آمده است فرد شرایط لازم برای انتخاب وکیل و عقد قرارداد با او را ندارد، درنتیجه این کار را به فرد دیگری منتقل می‌کنند تا از جانب او وکیل اختیار کند. به چنین وکیلی که توسط فرد دیگری انتخاب می‌شود (( وکیل مع الواسطه)) می‌گویند. وکیل مع‌الواسطه معمولاً برای رسیدگی به امور جزایی و یا محکومیت‌های مالی انتخاب می‌شود که موکل به دلیل حبس توانایی انتخاب وکیل را ندارد.
وکیل انتخابی
یکی دیگر از انواع مختلف وکیل این مورد است. می‌توان این نوع از وکیل را رایج‌ترین نوع وکالت یا وکیل دانست. به این معنی است که فردی وکیل خود را شخصاً خودش انتخاب می‌کند و با تنظیم قرارداد وکالت او را برای دفاع از حقوق خود در مراجع قضایی نایب قرار می‌دهد.
وکیل قوه قضائیه
مراحل اخذ مدرک و پروانه وکالت زمینه ساز اولین تفاوت وکیل دادگستری با وکیل قوه قضاییه است. وکیل قوه قضاییه بعد از پشت سرگذاشتن دوره‌های تحصیلی در دانشگاه و اخذ مدرک وکالت، بایستی در آزمون وکیل قوه قضاییه که از طرف قوه قضائیه برگزار می‌شود، شرکت نموده و پس از آن خود را برای شرکت در دوره‌های کارآموزی آماده نماید.
کارآموزش وکیل پایه یک قوه قضائیه نزد وکیل با سابقه این عرصه خواهد بود و بعد از گذشت این مدت پروانه وکالت برای وی از طرف قوه قضائیه صادر خواهد شد. بعد از این مرحله است که وکیل می‌تواند برای دفاع از حقوق کاربران اقدام نموده و تمام مسئولیت‌های وکیل پایه یک را داشته باشد.
شرایط آزمون وکالت در قوه قضائیه با آزمون کانون وکلا با هم تفاوت داشته و مرجع طرح سؤالات آن‌ها نیز تفاوت دارد. البته منابع همان منابع اصلی دانشگاهی هستند که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شوند.
کارآموز وکالت
هر فارغ التحصیل رشته حقوق باید در آزمون وکالت شرکت کرده و پذیرفته شدگان آزمون وکالت نزد یک وکیل دوره کارآموزی خود را طی کنند و پس از آن در آزمون اختبار شرکت کرده و در صورت موفقیت پروانه خود را کسب کنند. با صدور پروانه وکالت از سوی کانون وکلا به عنوان یک وکیل پایه یک دادگستری شروع به خدمت نماید.
هر یک از انواع مختلف وکیل باید این دوره را پشت سر بگزارند. هر کانون پس از دریافت نتایج، براساس ظرفیت هایی که قبلاً تعیین و اعلام شده است و پس از دریافت نتیجه، براساس ظرفیت‌هایی که قبلاً تعیین و اعلام شده است و پس از تأیید صلاحیت، به ترتیب از میان داوطلبان افرادی را جهت پذیرش به عنوان کارآموز دعوت می‌کنند و برای آن‌ها پروانه کارآموزی صادر می‌شود. دعوت شدگان باید شرایط قانونی اخذ پروانه وکالت را داشته باشند.
وکیل معاضدتی
یکی دیگر از انواع مختلف وکیل وکیل معاضدتی است. در صورتی که اداره معاضدت قضایی لازم بداند که توضیحاتی از تقاضا کننده بخواهد وی به وسیله نامه یا اختطار احضار می‌شود.
وکالت معاضدتی به این معنی است که وکالتی از طرف کانون وکلا در امور حقوقی طبق قانون و آیین نامه‌های مربوط به وکلا ارجا می‌شود. شرط اساسی و اولیه وکیل معاضدتی، این است که وکیل دارای پروانه معتبر وکالت دادگستری باشد. منظور از معتبر، آن است که وکیل در حال تعلیق نباشد. البته قانون‌گذار شرایط خاصی را در این خصوص پیش بینی نکرده و موسسه معاضدت می‌توان در سال حداقل سه مورد وکالت معاضدتی به وکلا ارجا دهد. لازم به ذکر است که ارجا وکالت معاضدتی به کارآموزان وکالت به دلالت ماده 46 آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری ممنوع است.
وکیل سازمانی
نوع دیگر از انواع مختلف وکیل، وکیل سازمانی است. در اجرای قانون حمایت قضایی از کارکنان دولت و نیروهای مسلح، اگر کارکنان دولتی اعم از کشوری و لشگری در امور خدمتی خود دچار مشکل حقوقی و قضایی شوند، سازمان محل خدمت وی، می‌تواند کارشناسان حقوقی خود را جهت دفاع از حقوق کارکنانی که دچار مشکل شده‌اند، به‌عنوان وکیل همان کارکنان به مراجع قضایی معرفی نمایند و یا به آن‌ها مشاوره حقوقی بدهد. کارشناسان حقوقی که در این خصوص وکالت کارکنان اداره متبوع خود در مراجع قضایی جهت دفاع از آن‌ها برعهده می‌گیرد وکیل سازمانی نامیده می‌شوند.
وکیل حمایتی یا ایثارگران
وکلا و مشاوران حقوقی که در اجرای قانون استخدامی سپاه یا قانون حمایت قضایی از بسیج، برای دفاع از حقوق ایثارگران و یا بسیجیانی که در حین مأموریت دچار مشکل قضایی و حقوقی می‌شوند، با اخذ پروانه از دفتر حمایت قضایی از ایثارگران، به‌عنوان وکیل اشخاص یادشده به مراجع قضایی مراجعه می‌نمایند را وکیل حمایتی لقب داده‌اند.
وکیل تسخیری
نوع دیگری از انواع مختلف وکیل، وکیل تسخیری نام دارد. وکیل تسخیری مخصوص امور کیفری است. قانو‌گذار برای به‌وجود آوردن شرایط مساوی و رعایت حقوق متهم و به دلیل آن که متهم بتواند از خود دفاع کند تمهیداتی را اندیشیده است و مواردی از قانون را به آن اختصاص داده است. وکیل تسخیری وکیلی است که متهم می‌تواند از دادگاه تقاضا نماید و اگر دادگاه تشخیص دهد متهم توانایی انتخاب وکیل را ندارد از بین وکلای حوزه قضایی و در صورتی که امکانش نبود از نزدیک‌ترین حوزه مجاور وکیلی برای متهم تعیین خواهد نمود و اگر وکیل حق الوکاله بخواهد دادگاه حق الزحمه او را از بودجه دادگستری پرداخت خواهد کرد. وکیل تسخیری دارای همان حدود اختیارات وکیل دادگستری است. با این وجود گرفتن وکیل تسخیری دارای شرایطی است که در ادامه کمی بیشتر به آن خواهید پرداخت.
جرایمی که بر حسب قانون مجازات آن قصاص نفس، اعدام، رجم، حبس ابد است چنانچه متهم شخصاً وکیل معرفی نکند وکیل تسخیری برای او الزامی است مگر در جرایم منافی عفت که متهم از حضور یا معرفی وکیل امتناع کند.
یکی دیگر از دلایلی که وکیل تسخیری در دادگاه حاضر می‌شود نداشتن توان مالی متهم برای استخدام یا قرارداد با یک وکیل است.
درصورتی که متهم به هر دلیلی نتواند وکیل برای خود بگیرد، چه بخواهد وکیل بگیرد و چه نخواهد دادگاه رای وی وکیل تسخیری مشخص می‌کند.
وکیل اتفاقی
تاکنون با انواع مختلف وکیل آشنا شدید یکی دیگر از انواع وکلا که نیاز است افراد نسبت به آن آشنایی داشته باشند وکیل اتفاقی است. کانون وکلا در صورتی که موکل قدرت مالی خیلی زیادی نداشته باشد، وکیل معاضدتی را برای طرح دعوی یا دفاع از او معرفی می‌کنند.
با این حال در روش دیگری افراد دوست دارند از نزدیکان خود که به قوانین حقوقی آشنا بوده و کاملاً در جریان مشکلات حقوقی آن‌ها هستند فردی را به عنوان وکیل در دادگاه انتخاب کنند.
براساس مصویه 1315، کسانی که به قوانین حقوقی تسلط کافی داشته باشند و تمایل به دفاع از نزدیکان نسبی و سببی درجه دوم تا درجه سوم خود داشته باشند می‌توانند سه بار در سال جواز وکالت اتفاقی را دریافت کرده و از نزدیکان خود در دادگاه دفاع کنند.
بدین ترتیب شخص متقاضی وکالت اتفاقی اولاً باید اطلاعات حقوقی کافی را داشته باشد، ثانیاً جز وکلای دادگستری نباشد و مجوز وکالت هم نداشته باشد، ثالثاً فقط تمایل به دفاع از بستگان نسبی و سببی را داشته باشد و چهارماه تمایل داشته باشد که به طور اتفاقی سه بار در سال کار وکالت را انجام دهد. البته وکیل اتفاقی باید در دادگاه حضور داشته باشد و از موکل خود نیز دفاع کند.
شخص متقاضی وکالت اتفاقی باید نسبت به وکالت اتفاقی خود درخواست دهد تا پروانه وکالت برای او صادر شود و در ضمن خود را به طور کامل معرفی کرده و میزان تحصیلات و تجربیات و دلایل تأثیر خود را در وکالت اتفاقی بستگان خود، مشخصات کامل موکل و نشانی آن‌ها و درجه قرابت خود نسبت به آن‌ها، موضوع وکیل اتفاقی را نیز اعلام کند و بعد از آن کلیه مدارک خود را به کانون وکلا تسلیم کند تا مجوز صادر شود.
نتیجه گیری
به طور کلی انواع مختلف وکیل وجود دارد که در حوزه‌های خاصی فعالیت می‌کند و لازم است تا افراد متناسب با مشکل خود اقدام به انتخاب نوع وکیل نمایند.
دفتر وکالت الهام آریان کیان سال‌ها است که در زمینه حقوق و وکالت فعالیت می‌کند. در این مجموعه انواع مختلف وکیل حضور دارد که تنها متخصص در همان زمینه هستند. این مجموعه امکان مشاوره تلفنی را نیز برای مراجعان خود در نظر گرفته است. با تماس با این مجموعه و صحبت با متخصص مورد نظر به راحتی می‌توانید نمامی ابهامات و سؤالاتی که ذهن شما را به خود مشغول ساخته است را حل نمایید.
همچنین گروه الهام آریان کیان به شما در زمینه‌های کیفری و حقوقی، دعوی ملکی، دعاوی طلاق، دعاوی مالکیت، دعاوی بانکی و بسیاری از موارد دیگر یاری می‌کند.