دعاوی کیفری و حقوقی چیست + بررسی تفاوت آن‌ها
دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری واژه‌هایی است که وقتی پایمان به دادگاه باز می‌شود، زیاد با آن‌ها مواجه می‌شویم. از وکیل و قاضی و مشاور گرفته تا عریضه نویس و … همگی از این واژه‌ها استفاده می‌کنند.
درحالی که بسیاری از ما حتی معانی این واژه‌ها و تفاوت میان آن‌ها را نمی‌دانیم. مسائل حقوقی، شکایت و دادگاه مسائلی نیستند که بتوان از آن‌ها اجتناب کرد.
خواه و ناخواه در زندگی هر فرد ممکن است که مشکلات حقوقی وجود داشته باشد. البته این طبیعی است که همه افراد یک جامعه در رابطه با دعاوی کیفری و حقوقی و تفاوت آن‌ها اطلاعات نداشته باشند.
اما به‌واسطه پیچیدگی قوانین برای همه، شغلی با نام وکالت ایجاد شده تا هر فرد در مواقع لزوم بتواند برای کسب اطلاعات یا حل مشکل خود به آن‌ها مراجعه کنید. درمورد دعاوی ملکی ، دعاوی کیفری و دعاوی حقوقی، وکلای خبره‌ای وجود دارند که به‌صورت تخصصی به عنوان وکیل کیفری ، وکیل حقوقی یا بطورکلی وکیل دعاوی فعالیت می‌کنند.
اما بطورکلی در ادامه این مطلب قصد داریم که اطلاعات کاملی را در رابطه با دعاوی کیفری و دعاوی حقوقی در اختیار شما قرار دهیم و تفاوت آن‌ها را از مناظر مختلف بررسی نماییم.
منظور دعوی یا دعوا چیست؟
بررسی معنی دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری را با ارائه تعریفی از مفهوم دعوا شروع می‌کنیم. بطورکلی دعوا معنای مختلفی دارد. از معانی لغوی آن می‌توان به ادعا کردن یا خواستن، نزاع یا دادخواهی اشاره کرد. بطور کلی دعوا را در معنی حقوقی آن می‌توان اینطور تعریف کرد:
فردی که حقی از آن ضایع شده است، بر اساس اجازه قانونی که دارد، می‌تواند به مراجع دارای صلاحیت، نظیر دادگاه‌ها مراجعه کند و حقی که از او ضایع یا انکار شده را در معرض قضاوت بگذارد.
فرد مقابل یعنی فردی که ادعا می‌شود، حقی را از دیگری ضایع کرده نیز می‌تواند در دفاع از خود با فرد شاکی مقابله نماید. از همین رو این امر در اصطلاح حقوقی، دعوی یا دعوا نامیده می‌شود.
تعریف دعاوی حقوقی
همانطورکه از نام دعاوی حقوقی پیداست این دعوا مرتبط با حقوق افراد است. وقتی حقوق کسی بواسطه رفتار فرد دیگری نقض شود و فرد به فکر باز پس گرفتن حقوق خود از راه مراجع قانونی باشد، بحث دعوای حقوقی را مطرح کرده است. این حقوق در قانون مدنی در دو دسته تقسیم بندی می‌شوند.
- اموال
- اشخاص
موضوعات دسته اموال در دعاوی حقوقی
موضوعاتی که در دعاوی حقوقی در دسته اموال قرار می‌گیرند شامل:
- مالکیت و حقوق افراد بر اموال منتسب به خود
- مطالبه طلب
- مطالبه ارث و میراث
- قرار دادهای خرید و فروش و بطورکلی سایر اموری که به اموال مرتبط است.
موضوعات دسته اشخاص در دعاوی حقوقی
این مسائل مرتبط با موضوعات حقوقی در رابطه با امور شخصی افراد است. برای مثال تابعیت، ازدواج، حضانت، طلاق و … از این قبیل دعاوی است.
تعریف دعاوی کیفری
دعاوی کیفری یه دعاوی گفته می‌شوند که در پس وقوع یک جرم مطرح می‌شوند. برای مطرح کردن این نوع دعاوی ابتدا باید با مفهوم جرم آشنا شویم.
تعریف جرم:
اگر یک فعل یا عمل یا ترک آن فعل یا عمل خاص آرامش اجتماعی را مختل کند، جرم محسوب می‌شود. جرائم اغلب افعالی هستند که قانون‌گذار آن‌ها را جرم تعریف کرده و برای آن‌ها مجازات در نظر گرفته است. برای اقامه این دعاوی کیفری می‌توان به کلانتری یا دادسرای محل وقوع جرم مراجعه کردو به ثبت شکایت پرداخت.
نمونه‌هایی از اعمالی که در قانون جرم شناخته می‌شوند:
به‌عنوان نمونه‌هایی از اعمال مجرمانه که در قانون جرم شناخته می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- قتل
- دزدی
- کلاهبرداری
- خیانت در امانت
- جعل
- فحاشی
- توهین
و بطورکلی جرائمی که برای آن‌ها جنبه عمومی جرم نیز در نظر گرفته شده است.
تفاوت میان دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری
دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری بر قسم‌های زیادی با یکدیگر تفاوت دارند. بطورکلی این نوع دعاوی در ماهیت، در نحوه طرح شکایت، در مرجع صالح به رسیدگی، در اسباب طرح دعوی و در نتیجه و آثار با یکدیگر تفاوت دارند.
تفاوت در ماهیت دعاوی حقوقی و کیفری
همانطورکه گفته شد دعاوی حقوقی و کیفری ماهیتاً با یکدیگر متفاوت‌اند. در دعاوی حقوقی به فردی خسارتی وارد می‌شود که باید جبران شود. اما در دعاوی کیفری بحث جرم و مجرم مطرح است.
تفاوت در نحوه طرح دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری
طرفین دعاوی حقوقی با نام خوانده و خواهان شناخته می‌شوند. در دعاوی حقوقی برای احاقه حق باید دادخواست و در برخی موارد درخواست تنظیم شود.
در دعاوی حقوقی هزینه مورد نیاز متغیر است. این هزینه بر اساس بهای خواسته تعیین می‌‌گردد. از همین رو هرچقدر بهای خواسته بیشتر باشد هزینه دادرسی نیز بیشتر خواهد شد.
اما طرفین دعاوی کیفری با نام شاکی و متشکی‌عنه خوانده می‌شوند. برای طرح این دعاوی باید شکوائیه تنظیم شود. این شکوائیه می‌توانید در کلانتری یا دادسرا تنظیم شود. هزینه دادرسی در دعاوی کیفری یکسان است.
نکته مهم: در دعاوی حقوقی اگر خواهان توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، می‌تواند دادخواست اعسار تقدیم کند و دعوی حقوقی خود را در مراحل ابتدایی بدون پرداخت هزینه مطرح کند.
تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری در مرجع صالح به رسیدگی
در دعاوی حقوقی مراجع فضایی حقوقی امر رسیدگی به آن را انجام می‌دهند. در مراجع قضایی حقوقی، نهادی با نام دادسرا وجود ندارد. در دعاوی حقوقی رسیدگی به دادخواست در محل اقامت خوانده انجام می‌شود.
در دعاوی کیفری شکایت در دادسرا یا نزد ضابطان دادگستری (همان مأموران آگاهی منطقه) مطرح می‌شود. البته تنها ثبت شکایت در این مراکز امکان‌پذیر است. از همین رو آن‌ها نیز باید پس از ثبت شکایت پرونده را به مقامات قضایی ارجاع دهند.
در خصوص این نوع پرونده‌ها باید تحقیقات مقدماتی باتوجه به موضوع پرونده انجام شود. سپس پرونده با صدور قرار جلب برای دادرسی باید به دادگاه‌های کیفری ارجاع داده شود.
در این نوع دعاوی شکوائیه باید در دادسرای محل وقوع جرم تنظیم شود. برای مثال اگر ساکن تهران باشید و در شمال با فردی درگیر شوید، رسیدگی به پرونده در همان شهر انجام خواهد شد.
تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری در اسباب طرح دعاوی
البته این موضوع در بخش‌های قبل مطرح شد. منظور از اسباب طرح دعاوی همان شکوائیه و دادخواست است. همانطور که توضیح داده شد، در دعاوی کیفری باید شکوائیه یا شکایت نامه تنظیم شود. اما در دعاوی حقوقی باید دادخواست یا درخواست تنظیم نمود.
تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری در نتیجه و آثار
دعاوی کیفری جنبه مجرمانه دارد. این رفتار نه‌تنها منجر به از بین رفتن حقوق دیگران می‌شود، بلکه آرامش اجتماعی را نیز مختل می‌کند. از همین رو در قانون برای آن مجازات در نظر گرفته شده است.
به همین علت فرد مجرم باید آسیب وارده به طرف مقابل را جبران کند. در عین حال نیز باید مجازات قانونی آن را تحمل نماید. این مجازات قانونی می‌تواند حبس تعزیری، جریمه یا سایر مجازات‌هایی باشد که دادگاه برای آن در نظر گرفته است.
اما در دعاوی حقوقی خوانده مجازات نخواهد شد و تنها باید خسارتی را که به خواهان وارد کرده است جبران نماید. در این حالت چون جرمی صورت نگرفته است، دادرس اجازه صدور حکم مجازات برای محکوم را ندارد.
تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری از لحاظ زمان رسیدگی
از آنجایی که دعاوی کیفری جنبه مجرمانه دارد، زودتر به نتیجه خواهد رسید. از همین رو در دعاوی که می‌توان از هر دو لحاظ حقوقی و کیفری مطرح شود، بهتر است راه کیفری را پیش بگیرید.
نکته: برخی دعاوی می‌توانند هم به‌صورت حقوقی و هم به‌صورت کیفری مطرح شوند. یکی از انواع این دعاوی دعوای نفقه است.
نکته مهم: اخیراً برای ثبت دادخواست باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه شود.
نتیجه گیری:
دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری دو نوع متفاوت از دعاوی هستند. دعاوی کیفری علاوه‌بر پایمال شدن حقوق یک فرد، دارای جرم عمومی هستند. به‌عبارتی قانون برای آن‌ها مجازات در نظر گرفته است.
دانستن تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری لازم است. زیرا این دو دعاوی حتی در نوع طرح شکایت نیز با یکدیگر تفاوت دارند. برای پیگیری انواع دعاوی حقوقی و کیفری بهتر است با یک وکیل حقوقی یا وکیل کیفری خوب مشورت کنید تا رسیدگی به پروند را به آن بسپارید.
زیرا این وکلا به قوانین بهتر آشنا هستند. از همین رو می‌توانند پرونده را باتوجه به روش‌های قانونی خیلی سریع‌تر پیش ببرند. به‌علاوه پروسه شکایات پروسه طولانی و زمان‌بری است.
یکی از وکلای حقوقی که می‌توانید از خدمات آن استفاده نمایید الهام آریان کیان است. برای استفاده از خدمات وکیل کیفری و وکیل حقوقی در تهران می‌توانید با دفتر الهام آریان کیان تماس بگیرید و از مشاوره‌ها و خدمات کارشناسان آن استفاده نمایید.